رفتارشناسی در برخورد با سالمندان

تمام افراد جامعه دوره سالمندی را طی خواهند کرد که آخرین مرحله زندگی هر فرد محسوب می‌شود. این دوره از سن ۶۵ سالگی به بعد آغاز خواهد شد و تا پایان زندگی ادامه‌دار است. این دوره سرشار از احساس کمبودها است چراکه در این زمان اتفاق‌هایی اعم از دست دادن همسر، دوستان، نزدیکان، عدم استقلال مالی و … رخ می‌دهد.

ایجاد استقلال مالی:

یکی از اتفاق‌های مهمی که در این دوره رخ خواهد داد عدم استقلال مالی خواهد بود، این بدان معنی است که افراد سالمند استقلال مالی لازم را نخواهند داشت که در پی آن اتفاقات روحی و روانی به دنبال خواهد داشت. فرزندان افراد سالمند باید اجازه دهند استقلال مالی خود را حفظ کنند و داشتن استقلال مالی را از آن‌ها منع نکنند.

پیشنهاد:

برای شرکت سالمندان در جلسات گروهی، کلاس‌های مشاوره‌ای و یا هر چیز دیگری که بدان احتیاج دارند از فعل دستوری استفاده نکنید، بلکه در قالب یک پیشنهاد به آن‌ها ارائه دهید و با تشویق و ترغیب کردن سالمندان به شرکت در کلاس‌ها برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. تجربه نشان می‌دهد که دستور دادن به سالمندان نه‌تنها آن‌ها را مطیع نمی‌سازد بلکه باعث افسرده شدن و ایجاد حالت تدافعی در آن‌ها می‌شود، این حالت دفاعی به دلیل آن است که توان و نیروی قبلی خود را به شما نشان دهند که سرانجام نیز موفق به انجام چنین کاری نخواهند شد و دچار افسردگی و سرخوردگی شدیدتری خواهند شد.

محبت به سالمندان:

یکی از بارزترین و برجسته‌ترین علل انسانیت و اخلاق داشتن، محبت به سالمندان است. چراکه محبت به سالمند مانند محبت به کودکان شیرین و جذاب و مانند محبت به همسر دوطرفه نخواهد بود. این محبت به سالمندان نه‌تنها دوطرفه و جذاب نیست بلکه دارای آزار و اذیت و حتی ناخوشایند در برخی موارد خواهد بود.

نگهداری والدین در دوران سالمندی باید همراه بامحبت و ایجاد فضای امن برای آن‌ها باشد همان‌گونه که زمانی آن‌ها از ما مراقبت می‌کردند. همچنین مورد دیگری که می‌توان بدان پرداخت حس انسان دوستانه بودن این امر است که حکم می‌کند با سالمندان به نیکی رفتار کنیم و اگر خلق‌وخوی تندی دارند آن‌ها را تحمل و با ایشان مدارا کنیم.

بی‌توجهی به سالمندان ممنوع:

از شایع‌ترین اتفاقات ممکن که برای سالمندان پیش می‌آید بی‌توجهی و غفلت از آن‌ها است. این بی‌توجهی و غفلت به سالمندان خود باعث بروز اتفاقات ناخوشایندی ازجمله تغذیه نامناسب، وسواس، تنها ماندن سالمند در خانه، افسردگی و …. خواهد شد. درنتیجه نباید اجازه دهیم تا شرایطی پیرامون سالمند ایجاد شود که حس توجه نکردن به او دست دهد.

احترام گذاشتن به سالمندان:

احترام گذاشتن به سالمندان نیز جزو کارهای روزمره‌ای است که باید در مقابله با آن‌ها از خود نشان دهیم. ترحم به سالمندان باعث ایجاد رنجش و حس سرخوردگی در آن‌ها خواهد شد به همین دلیل تمام افراد تأکید فراوان بر روی این موضوع دارند که با سالمندان با احترام برخورد کنید نه از روی ترحم.

گذشته سالمندان:

گذشته افراد سالمند به حد زیادی استرس و اضطراب را در آن‌ها افزایش می‌دهد و سلامتی آن‌ها را به خطر می‌اندازد. اکثر سالمندان باگذشت زمان و بالا رفتن سن خصوصیات متفاوتی را پیدا می‌کنند که با خلق‌وخوی جوانی و میان‌سالی آن‌ها متفاوت خواهد بود. هر سالمندان در زمان گذشته و دوره جوانی و میان‌سالی کارهایی را مرتکب شده است که ازنظر خودش باعث شرمندگی و شرمساری است از همین رو شوخی کردن و کنایه زدن به گذشته افراد تا زمانی که خود آن‌ها این موضوع را متذکر نشده باشند باعث رنجش و اذیت و آزار روحی آن‌ها خواهد شد.

توجه به‌ظاهر سالمندان:

طبیعتاً هر فردی به زیبایی و راستگی ظاهر خود اهمیت چندانی می‌دهد و در تلاش است تا خود را مرتب و شیک‌پوش جلوه دهد، اما سالمندان باوجود درد بسیار و درگیر بیماری‌های مختلف بودن این فرصت را پیدا نمی‌کنند. از همین رو دیگر افراد خانواده باید به‌ظاهر و تمیزی افراد سالمند خود توجه کنند و با مهربانی به آن‌ها کمک کنند تا ظاهری تمیز و مرتب داشته باشند. این ظاهر تمیز باعث بالا رفتن اعتمادبه‌نفس نیز خواهد شد.

حقوق سالمندان:

از امام سجاد (علیه‌السلام) روایت‌شده که فرمود: «و اما حق الکبیر فان حقه توقیر سنه و اجلال اسلامه اذا کان من اهل الفضل فی الاسلام بتقدیمه فیه و ترک مقابلته عندالخصام و لاتسبقه الی طریق و لاتومه فی طریق و لا تستجهله و ان جهل علیک تحملت و اکرمته بحق اسلامه مع سنه فانما حق السن بقدر الاسلام و لاقوه الا بالله.» (رساله حقوق امام سجاد (علیه‌السلام)، حق شماره ۴۳)

هیچ کس را جز او نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید اگر هردو یا یکی (از آنها به پیری برسند که موجب رنج و زحمت باشند) زنهار کلمه‌ای که رنجیده خاطر شوند مگو و کمترین آزار به آنان مرسان و با ایشان با احترام و بزرگوارانه سخن بگو.

حدیث بالا به‌طورکلی به این اشاره می‌کند که: حرمت پیری‌شان را نگه‌دارید، درراه رفتن پشت سر آن‌ها قدم بردارید، در اختلافات با آن‌ها به مباحثه نپردازید، اگر رفتار جاهلانه‌ای از آن‌ها سر زد تحمل‌کنید و … .